Rouw is een proces waarin emoties worden doorgewerkt en er langzaam aan een nieuwe werkelijkheid wordt gewend, voordat de blik op de toekomst kan worden gericht. We zien dit bij het overlijden van een geliefde, maar ook bij het verliezen van een baan of het missen van een promotie. Wat kun je ermee en wat zegt het over jou?
Door: Jeroen Ketelaars, MCM
Door: Jeroen Ketelaars, MCM
Een Sint-Pietersplein vol tranen
Veel mensen koppelen rouw aan de dood van een geliefde. Dat rouw ook op andere momenten kan spelen, is niet voor een ieder duidelijk. Een mooi voorbeeld was het vertrek van de paus uit het Vaticaan. Een duidelijk voorbeeld dat rouw door iets anders wordt veroorzaakt dan de dood alleen.
Bij echtscheidingen is bekend dat rouw een belangrijke rol speelt en er voor kan zorgen dat de (ex)partners moeilijk met elkaar communiceren. Diezelfde gevoelens spelen ook bij ontslag of bedrijfsbeëindiging.
Zo kan het de verlatene of de door ontslag bedreigde werknemer afhouden van het nemen van beslissingen. Ze zijn er gewoon nog niet aan toe om rationeel nieuwe kansen in de toekomst te kunnen overzien; zo ook de kansen die een andere paus zou kunnen bieden.
Zo kan het de verlatene of de door ontslag bedreigde werknemer afhouden van het nemen van beslissingen. Ze zijn er gewoon nog niet aan toe om rationeel nieuwe kansen in de toekomst te kunnen overzien; zo ook de kansen die een andere paus zou kunnen bieden.
You complete me!
De vraag "Hoe nu verder zonder de ander?" vormt het centrale thema in een rouwproces, waar de één anders mee omgaat dan de ander. Het heeft te maken met de mate waarin iemand zijn of haar identiteit heeft bepaald op basis van de ander, de organisatie of functie die nu verloren gaat. Dat de één verdergaat met het leven en de ander jarenlang van slag kan zijn, heeft te maken met het zelfbeeld.
"Het verlies was er al voor het einde, de rouw voordat het afscheid kwam."
Zelfobjecten
Zelfobjecten zijn personen die mensen nodig hebben om hun identiteit te ontwikkelen.
Dit houdt in dat iemand het nodig heeft om bevestigd te worden (spiegeloverdracht), een ander te idealiseren (idealiserende overdracht)
of om net als de ander te zijn (tweelingoverdracht).
Mensen gaan een geestelijke verbinding aan met een ander om zichzelf te kunnen definiëren.
Zolang dit binnen normale proporties gebeurt is dat volkomen normaal en gezond gedrag. Als door een overlijden, scheiding of ontslag die identificatie met de ander niet meer kan worden ingevuld, ontstaat een situatie waarin deze behoeften opnieuw moeten worden ingevuld. De één is daar sneller of beter toe in staat dan een ander, maar sommigen blijven hangen in het vacuüm dat is ontstaan. Zij geraken in een langdurig rouwproces of zelfs een depressie .
Als dan de boyband uit elkaar gaat, de popster gaat trouwen, de paus stopt of overlijdt, de bekende Nederlander je niet ziet staan, of het bedrijf waarmee jij je hebt geïdentificeerd van je af wil, dan verlies je ineens een deel van jezelf.
Het vertrek of ontslag bestaat al eerder dan de melding daarvan
De vertrekkende partner of werkgever verkeert al in een andere gemoedstoestand, omdat die het proces van afscheid al heeft doorgemaakt. De mededeling daarover is slechts het sluitstuk. Vaak wil de betreffende persoon dat kort na de mededeling (vaak in hetzelfde gesprek) de verlatene gaat meedenken over de boedeldeling en omgangsregeling of dat de werknemer met voorstellen komt over de vormgeving van het ontslag en eventuele compensatie.
Het ‘slachtoffer’ is echter vaak nog geschokt, verdrietig of boos en niet in staat al creatief mee te denken over een onbekende toekomst. Een conflict is dan snel geboren omdat allerlei defensiemechanismen in werking treden. Zo wordt de aanbeden boyband ineens een stel sukkels, was het toch allang tijd dat de paus wegging en wordt de tot dan toe fantastische echtgenoot getransformeerd in de grootste hufter die er bestaat. Dit alles vormt een manier om met de pijn van het verlies te kunnen omgaan.
Conflicthantering
Vaak helpt het als ik in een bemiddeling, mediation of coaching de invloed van rouw op de betrokkenen duidelijk maak. De vijf fases in de rouwcurve van Kübler-Ross maken veel duidelijk en kunnen leiden tot wederzijds begrip. Het is dan zaak dat de ‘dader’ de noodzaak begrijpt om uit de gewenste toekomst terug te treden in het heden en dat het ‘slachtoffer’ geactiveerd wordt de nieuwe toekomst zonder de ander onder ogen te zien.
Fase 1: Ontkenning
In deze fase weigert iemand bewust of onbewust om feiten, informatie of de werkelijkheid met betrekking tot een bepaalde situatie te aanvaarden. Ontkenning is een verdedigingsmechanisme en helpt de pijn niet onder ogen te hoeven zien.
Boosheid kan allerlei vormen aannemen. Mensen die een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt kunnen boos zijn op zichzelf en/of op anderen, vooral op degenen die hen dierbaar zijn. Als je dit weet, kun je de woede van iemand die overstuur is beter begrijpen en is de kans groter dat je de persoon die rouwt niet veroordeelt.
Fase 3: Onderhandelen (vechten)
Mensen die een ingrijpende gebeurtenis meemaken kunnen gaan onderhandelen of een compromis proberen te sluiten. Bijvoorbeeld als er een einde van de relatie dreigt, vragen ze tegen beter weten in: “Kunnen we vrienden blijven?”, of “Mag ik nog op de personeelsfeestjes komen?”.
Fase 4: Depressie
Deze fase wordt ook wel voorbereidend rouwen genoemd. Het is een soort generale repetitie in aanvaarding van de situatie. Deze fase is voor iedereen anders. De één is er beter in dan de ander. Ervaring met een soortgelijke situatie kan een rol spelen. Het is heel natuurlijk dat iemand gevoelens van verdriet, spijt, angst en/of onzekerheid heeft. Hieruit blijkt dat die persoon begonnen is met het accepteren van de werkelijkheid.
Door: Jeroen Ketelaars, MCM
Fase 5: Aanvaarding
Deze fase van berusting hangt af van de persoon, maar wordt over het algemeen gekenmerkt door enige emotionele afstand en objectiviteit. Mensen gaan langzaam maar zeker weer perspectief zien. Ze krijgen weer hoop en investeren actiever in hun nieuwe leven.
Tot slot: verplaats je in het perspectief van de ander
Nu je inzicht hebt in hoe mensen met rouw omgaan en je je realiseert dat er verschillende fases zijn, kun je er rekening mee houden. Zo verhoog je de kans op goede communicatie en voorkom je onnodig conflict. Als het jezelf betreft? Bedenk dan goed of jij een stapje langzamer moet gaan, of probeer te erkennen dat de nieuwe situatie mogelijkheden biedt om sterker en zelfstandiger te worden.
Zo zien velen nu al de kansen die met het aantreden van Franciscus I ontstaan en heeft hun rouw plaats gemaakt voor blijdschap.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten